Dowrzec kolejowy Masaryka

Praha,

Kategoria:

Adres zamieszkania:

Havlíčkova, Hybernská, 1014, 2086, 1221, Praha 1-Nové Město

110 00, Prague Capital, Czech Republic

Dane kartograficzne:

Koncepcję i lokalizację pierwszego dworca kolejowego w Pradze oraz jego połączenia z nowo wybudowaną Północną Koleją Państwową (NStB) na odcinku od Ołomuńca do Drezna opracował główny inżynier kolei państwowych Jan Perner (1815–1845). Dworzec podzielił na dwie części: wewnętrzną, zawierającą pięć torów dla pociągów pasażerskich i towarowych, oraz zewnętrzną, składającą się z budynków usługowych, parowozowni, wagonowni i warsztatów. Obie części dzielił pas murów miejskich z sześcioma bramami, które ze względów bezpieczeństwa były zamykane na noc. Prace budowlane rozpoczęto w listopadzie 1844 r. Pierwszy pociąg przyjechał 21 sierpnia 1845 r., a regularne operacje rozpoczęły się 1 września.

Projekt architektoniczny budynków terminalu w stylu późnego klasycyzmu wykonał austriacki architekt kolei Anton Jüngling (1798–1888), który zaprojektował również budynki usługowe. Samą budowę przeprowadziły firmy Adalbert Lanna (1805–1866) i bracia Klein, które zbudowały również wiadukt w pobliskim okręgu Karlín.

Wiadukt był częścią odcinka NStB między Pragą a Dreznem. Został zbudowany według projektu Aloisa Negrellego (1799-1858) w latach 1846-1849 i przy długości 1120 metrów był do 1910 najdłuższym mostem w Europie Środkowej. NStB zostało sprzedane w 1855 r. konsorcjum francuskich firm, Austriackiej Kompanii Kolejowej (StEG), która po rozbiórce murów miejskich przebudowała dworzec, przedłużyła tory i zmodernizowała obiekty. Prace prowadził dyrektor budowy StEG August de Serres-Wieczffiński (1841–1900). Kolejne prace rekonstrukcyjne – w tym budowę nowej przeszklonej hali odjazdów i rozbudowę narożnego budynku restauracji według pierwotnych planów Jünglinga – przeprowadzono w latach 1862-1868. W latach 1893-1894 do hali odjazdów  dobudowano pocztę, przebudowane w 1922 roku przez firmę budowlaną V. Nekvasil. Ostatnie najwybitniejsze warstwy architektoniczne pochodzą z lat 1938–1945, kiedy to budynek dworca został przebudowany w stylu późnego funkcjonalizmu według projektu Antonína Parkmana (1898–?). W latach 90. XX w. odbudowano budynki dworca, całość objęto ochroną konserwatorską, mimo to  rozważano rozbiórkę, a także zaplanowano nowe prace budowlane w atrakcyjnym rejonie śródmieścia.

Pomysł ostatecznie został zażegnany i od 2012 roku wszystkie budynki przechodzą renowację w kilku kolejnych fazach. Zgodnie z obecną transformacją całego terenu, perony kolejowe zostaną w najbliższych latach poddane pełnej przebudowie. W 2002 roku warsztaty i pomieszczenia parowozowni, również objęte ochroną zabytków, przekazano Narodowemu Muzeum Techniki, przygotowując nowy projekt ekspozycji – Muzeum Kolejnictwa.

Galeria współczesna

1, 4-6 – photo Lukáš Beran (2012)
2, 3, 7, 8, 10 – photo Jan Zikmund (2011)
9 – photo Lukáš Beran (2020)

Galeria historyczna

1, 2 – archive of the Research Centre for Industrial Heritage FA CTU Prague (undated)
3 – scan: Pavel Schreier – Jan Kofroň – Václav Sosna, Masarykovo nádraží. 150 let železnice v Praze, Prague 1995, p. 11 (undated)
4 – scan: Milan Polák, Praha a železnice. Nádraží, nádražíčka a zastávky, Prague 2005, pp. 171 (1870)
5 – scan: Milan Polák, Praha a železnice. Nádraží, nádražíčka a zastávky, Prague 2005, pp. 170 (1916)